+ به يه ن
دونيايا گلنده،قارايام!
بؤيوره م ،قارايام
گونش آلتيندا ،قارايام
قورخاندا ،قارايام
خسته له ننده، قارايام
اؤلنده ،يئنه قارايام!
و ،سن ،آغ درلي آدام!
دونيايا گلنده ، چَهرايي سن!
بؤينده، آغ اولورسان!
گونش آلتيندا قيرميزي!
اوشوينده ،گؤي!
قورخاندا، ساري
خسته له ننده،ياشيل
و اؤلنده، بوزاريسان!
و سن، منه دئييرسن،رنگيلي دري(رنگين پوست)!
آفريقالي اوشاغين ،سويله ديگي شعر!
----------------------------------------------------
Dunyaya gələndə,qarayam!
Böyürəm ,qarayam
günəş altında ,qarayam
qurxanda ,qarayam
xəstə lə nəndə, qarayam
ölndə ,yenə qarayam
Və ,sən ,ağ dərli adam
Dunyaya gələndə , çəhrayı sən
Böyəndə, ağ ulursan!
Günəş altında qırmızı
Uşuındə ,göy
Qurxanda, sarı
xəstə lə nəndə,yaşıl
və ölndə, buzarısan
Və sən, mənə deyirsən,rəngili dəri
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
توركو ديلي اصاقي ديلدي و گونده يوزلر پسوند ايشلديريق آما بير چوخدا تزه كلمه لري ، كي چوخون آيري تورك جمهوريت لري چيخاريبلار، بو پسوندلري كوللاناراق توليد اليه بيلريق .
آما بونلارا توجه اليين يوخ چون ايراندا آزربايجانين كاناللاريندا بيله هدف توركيج گروه ديللري ياشاتماق دييل و انسانلار توركو ديلين گرامرين كي توركيج ديللرده مشابه و بنظردير بيلميللر و توركونون گوزليقين سزميرلر. توركيج ديللر گروهونون 460 مينه ياخين كلمه سي وار.
من بونلاري اليمدن گلديغي قدر آنناتاجاغام .
ياشايين.
بيرينجي فعل الماق فعلي
الماق
شدن
ال : باش
القون : يتيشگين ، به بلوغ (ع) رسيده
السا: اگر باشد
السايدي : اگر بود
الوشماق : تشكيل شدن (ع)
# الوش ياني تشكيل ال و توركو ديلينين اينجه قالين قاعده سينه خاطر دير. مثلا(اورنئگي) بيز آذربايجان و اورميه ده سولماق كلمه سينه اوء لوشگه مق (پژمرده شدن) دييريق . اوء لوش (پژمرده الماق) و الوش( تشكيل الماق) بيزيم ديلين اينجه قالين قاعده سينه باخاراق الوشور و يابانجي كلمه ده ييل.
....المادان : بدون وجود ...
الوملو : مثبت (ع)
# " لو" اكي( پسوندي ) اذربايجانين هر يه رينده ايشلنن بير اك اوء زلليقله كند و شهر و انسان آدلاريندا دمق كي " اولوملو" كلمه سين دوزلتمك چوخ آسان ايشدير. بير مفهومودا دولو آنلاميددا مثلا
كابوسلو گجه لر : شبهاي با خفتك (پارسي كابوس ) فراوان
الومسوز : منفي(ع)
# سوز " سيز"سئز"سووز هاميسي منفي و الومسوز اليين اكلردير
مثلا آغاجسيز (بدون درخت) ، اووزومسوز (بدون انگور) علاقه سيز (بدون علاقه ) اتسوز (بدون علف).....
الاغان : احتمال (ع)
الاغانليق : داراي احتمال (ع)
الاغانسيز : غير محتمل
الان اوستو : فوقالعاده (ع)
# الان اوستو حال (حكومت نظامي ) اولان اوستو توپلانتي (جلسه ضروري )
الماز : نميشود
المازليق : احتمال نشدن
الار : ميشود ؛ باشه
الور : ميشود ؛ باشه
الاي : اتفاق (ع)
....الونتو : .....اتفاق
# .....الونتوسو : .....الماسي ، ....اتفاقش
السون : باشد
السا السا : بشه بشه....
# السا السا رضا الار
الورسا : اگه بشه
الورسا گوزل الور (بشه خوب ميشه )
المازسا : اگه نشه
الماسا : اگه نباشه
الجاي : اقبال (ع)
الابيلير : اشكال نداره ، موافقم (ع)
المازسادا : اگر نباشد هم
الورسادا : اگر باشد هم
الاناق : امكان (ع)
الاناقلار : امكانات (ع)
الاناقليق :امكانش
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
ياراسا كي عربي آدي خفاش الور و ياراساگيل لردن دير.
گرچك لر:
- ياراسالار ، اوچما قابليتينه صاحب مملي لره ده ييلير.
- 900-1000 تورلري وار و دونيانين هر يئرينده ياشارلار
- ياراسالار چوخ مقداردا بوءجك (حشره) يئديكلري اوچون ، دونيانين دنگه سي آچيسيندان اوءنملي ديرلر.
- ياراسالار وجود شكلي باخيميندان فارئيه (كيچيك سيچانا) بنظرلر كي اينجه بير كورك له اوءرتولولر ، قولاق لاري چوخ بيوك الور. بورون و قولاق داكي چيخينتيلار ياراسالاردا دويو ارگاني (حس ارگاني ) نقشين اينور و سس تيتره ييش لرين آليب و منتقل ادير.
- ياراسالار ايكي شكيلده يا يالنيز يا سورويله ياشار. ياشاييش يئرلري چوغونلوقلا ماغارالار (غارلار) ، ايچي ايوق آغاجلار ، تاوانلار و... الور
- گئجه لري اكتيو اولان ياراسالاردا ، قوخلاما ، اييلئمه و دادما دويولاري (حس لري) چوخ گوزل گئليشميش آيريجا ميوه ايله بئسله نن ياراسالار خارجينده ديگر ياراسالارين گوءرمه دويولاري (حس لري) ياخشي گئليشمه ميش . ياراسالار چيخارديغي چوخ يوكسك سس دالغالاريلا و او سس لرين اطرافا چارپيب گئري دوءنمسيله يوللارين تاپيرلار و گوءرمه دويولاري ضعيف الماسينا رامئن هئچ بير يئره چارپيشميرلار .
آمريكا بو روش اوستونده چاليشير كي بيرگون بو روشي جت اوچاقلاريندا استيفاده ائتسين.
- اوزون قانادلارا صاحب الان ياراسانين وجودو 5-50 سانتي متره قادار دئييشكن دير.
- كوزئي ده ياشايان ياراسالار قيش دا يا كوچ ائدرلر يا كيش يوخوسونا گيررلر.
- ياراسالارين ياشام سوره سي 20 ايلدير. و اوشاق ياراسالار بيرنئچه هافتا ايچينده اوچماغا باشليرلار.
بير كيچيك ياراسا هوءرومجك توزاغينا دوشموش.
آيريجا بونو خاطيرلاديم كي هوءرومجك لرين قيچلاريندان بير ماده سيزيب و هوءرومجك لري بو ياپيشقان تورلاردان قورتارير.
بودا بير ياورو ياراسا - بير نئچه هفته دن سونرا اوچماغا باشلار
ياراسالار چوخ مقداردا بوءجك (حشره) توكتير و دونيا دنگه سي آچيسيندان بو اوءنملي
Meyvə ilə bəslənən bir yarasa
ميوه يله بسله نن ياراسالاردا وار
Yarasaları hep asılı görürsüz
Böcəklə bəslənən yarasalar
بوءجك له بسله نن ياراسالار
و بودا بير وامپير ياراسا
بير بيوك ياراسا - قانادلاري و اوچوش طرزي
Bir yarasanın qanadları və uçuşu
50 مين ليك بير ياراسا سوروسو
əlli minlik bir yarasa sürüsü
بير ياراسا اسكلتي
بير ياراسا آسيلي اولان زامان قانادلارينين ييغيليش طرزي...
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
طالعيم نه اولسادا حكمتي اولسون
چاغلارين گوزي اولماز بيزلري گورسون
زهر آجي اولسادا حاق يولوندا ايچه‌نه شيرين اولسون
آه و ناله چكمرم، كونلومون سانجي سي حقه دويولسون
قيسمتيم اولور طالعيم نه اولسادا، حكمتي اولسون
داغلار آغارسا قاردان اه‌ريسه بيرده، خبر آلماميش خبر گلمز ياردان
بو دونيا دار دونيادير، يازماسام طالعيمي بيلديگين يازار شر ساتان
آلدادار افسون گوزيله، بختيمي قارالدار ياد،
طالعيم نه اولسادا حكمتي اولسون
منه ياز ياي كئچه‌ر قيش اولماميش خزليم اولار ، دانمارام
ؤزومه آغلامام، ياز ياغيشي ساياق اوشاقلار طالعينه آغلارام
باشيم بلالار چكسين، طالعيم نه اولسادا حكمتي اولسون
هارا گئتسمده طالعيم منيله‌دير
غيرتيم اولماسا باغلاريم ويرانه‌دير
طالعيم نه اولسادا حكمتي اولسون گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
قدر بيلمه‌ريك دونيادا واركن ده‌ده
بيلمه‌ريك اه‌مك ندير اولماساق ده‌ده
ده‌ده وئردي بيزه ئوگود نصيحت
قولاق آسماديق، بيزه حيف دئدي ده‌ده
ؤز جانين يانديردي، ايشيق وئردي
كپنك ساياقي باشيميزا دولاندي
اه‌ريدي، قوجالدي، بيزي بويوتدي
وارين يئديرتدي، ؤزونه قيمادي ده‌ده
Qədr bilmərik donyada varkən dədə
Bilmərik əmək nədir, olmasaq dədə
Dədə verdi bizə ögüd nəsihət
Qülaq asmadiq, bizə heyf dedi dədə
Öz canin yandirdi, işıq verdi
Kəpənək sayağı başimiza dolandi
Əridi, qocaldi, bizi böyütdi
Varin yedirtdi, ozünə qimadi dədə.
اه‌سنليكله‌ر، سلاملار،
بيزده‌نده بير آد آپاران ساغ اولسون،
مومكون اولسا يازيش يالنيشلاريمي بيلديره‌سيز، مينت دارليقيمي بيلديريرم.
وار اولاسيز، ساغ اولاسيز، ياشياسيز گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
خوراسان توركو وطنداش اوستاد سالاريان بي دن بير قوشما:
ديليم توركدو، پاك ديليمنن، شهرتيم بار
گر سوروشسولان بوديلده ن،غيرتيم بار
آنام توركچه چوخ دانيشدئ منينن ازلدان
ديلداش لارنان، بو ديلده ن، صحبتيم بار
منه واجب اولوب يار اولام توركچه ديلنن
يازاندا،دانيشاندا بو ديلده ن،نسبتيم بار
سو دئييب آنا،سوسوزلوقده سوايچسم
حقارت تاپمارام بو ديليمـنن ، ثروتيم بار
يازارام سوزلريمي،بيليم سوزلري بو ديلده
بوشيرين ديلده ايتمس سوزلريم،ملتيم بار
بو توپراقدا ياشارام، من بو ديلنن غزلخوانم
قلم آلديم الده، آنا ديلده يازام،حرمتيم بار
"سالار"م آديم آدلاندي آنا يوردوم خوراساندا
عزيز اولدوم آنا ديلده،بو ديلنن،عصمتيم بار
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
گون گلر شنليك اولار
ايناميني ايتيرمه
پيس گونلر گئري قالار
غم ايله كئچينمه
بيرده بايرام شن گلر
تويي عزا ائتمه
چتين ليكلر بركيده ر
ياسليقا باش اه يمه
تانري حسابلار ساخلار
يولي اه يري گئتمه
دور چاليش، اه مك قالار
ايشي سونميش بيلمه
بوتون دوستلارا اتحاف ائديرم.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
آ , ا - A , a
***
ب , بـ - B , b
بال - Bal
***
ج , جـ - C , c
جوجه - Cücə
***
چ , چـ - Ç , ç
چوبان - Çoban
***
د - D , d
داش - Daş
***
ائ , ـئـ - E , e
ائو - Ev
***
اَ , ع , (فتحه) - Ə , ə
الجك - Əlcək
***
ف , فـ - F , f
فه نر - Fənər
گ , گـ - G , g
گول - Gül
***
غ , غـ - Ğ , ğ
(در زبان تركي هيچ كلمه اصيل تركي با غ شروع نميشود)
داغ - Dağ
***
ح , حـ (هـ) - H , h
هؤرومجك - Hörümcək
خ , خـ - X , x
***
اي , يـ - I , ı
( در الفباي عربي حرف I,ı وجود ندارد و به ناچار با ي نشان داده ميشود.)
ايلديريم - Ildırım
***
اي , ي - İ , i
ايت - İt
***
ژ - J , j
باراژ - Baraj
 |
ك , كـ - K , k
ككليك (كهليك) - Kəklik
***
ق , قـ - Q , q
قار - Qar
ل , لـ - L , l
لاله - Lalə
- ***
- م , مـ - M , m
- ماسا - Masa
***
ن , نـ - N , n
نار - Nar
 |
|
 |
او - O , o
اورمان - Orman
***
اؤ , ـؤ - Ö , ö
اؤيرتمن - Öyrətmən
***
پ , پـ - P , p
پئليكان - Pelikan
***
ر - R , r
(در زبان تركي هيچ كلمه اصيل تركي با R شروع نميشود)
جئيران - Ceyran
***
س , سـ (ص, ث) - S , s
سو سه پن - Su səpən
ش , شـ - Ş , ş
شهريار - Şəhriyar
***
ت , تـ (ط) - T , t
تويوق - Toyuq
***
او , ـو - U , u
اولدوز - Ulduz
***
او , ـو (در الفباي عربي موجود نيست) - Ü , ü
اوزوم - Üzüm
***
و , ـو - V , v
وولكان - Volkan
***
ي , يـ - Y , y
ياللي - Yallı
***
ز (ذ, ظ, ض) - Z , z
زيپ - Zip
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي
+ به يه ن
قيد در زبان تركي
1 ـ تعريف قيدهمانطور كه در درس قبلي ديديم ، صفت در زبان تركي قبل از اسم آمده و آنرا توصيف مي كند. قيد نيز قبل از فعل مي آيد و فعل را توصيف مي كند. توصيف فعل بوسيله قيد ممكن است مربوط به زمان ، كيفيت ، نحوه ، چگونگي وقوع آن باشد.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
بيليم
+ به يه ن
ادات در تركي آذربايجاني
ادات (ياراقلار) نقش ارتباطي بين ديگر اجزاي جمله را دارند. ادات حتي اگر از جمله حذف شوند ، خللي به كليت جمله وارد نمي شود و مفهوم كلي جمله كماكان استنباط مي شود. ادات نه مانند پيوندها بي معني هستند و نه مانند واژه هاي مستقل داراي معنا و مفهوم مستقل هستند. هرچند مي توان معنا و وظيفه ادات را خارج از جمله استنباط كرد ولي آنها در كنار ديگر اجزاي جمله نقش خود را مي توانند ايفا كنند.تقسيمات ادات بسيار گسترده و متنوع است و در اينجا به تعدادي از اهم ادات اشاره مي كنيم. بحثي در اين ارتباط نيز در بخش فولكلور شهرستان ميانه داشتيم كه هم در كتاب موجود است و هم در سايت ميانه.
- ادات شدت و تأكيد: داها ، باري ، آخي ، ها ، لاپ ، آرتيق
نمونه: داها بوندان گؤزل اولماز ، لاپ اوجوزو بو ايدي
- ادات دقت : ائله ، بئله ، جه/جا ، اينديجه
نمونه:ائله بوجور ياز ، بئله دانيش
- ادات علت : اوچون ، ايچون ، ايچين ، اؤترو ، گؤره ، او دور كي
نمونه: بونون ايچون گئتمه ديم ، سندن اؤترو قالديم
- ادات استفهام: به يه (مگر) ، به يم (مگر من) ، يوخسا ، هاني ، هاچان ، هاچاق ، نه ، نه يه ، نه منه ، هارا ، نه جور ، نئجه ، هانسي ، هانكي ، مي/4 ، هايان ، هاردا
نمونه: هاردا قالميشدين ، هانسي چايين سويو قورويوب
- ادات آرزو: اولايدي ، نه اولايدي ، نه اولار ، اولا ، كاش ، كئشگه ، كاشكي ، باري
نمونه: اولايدي كنديميزه گئدم ، اولا بو ايل كنكوردان چيخام
- ادات دستوري : دئ ، گل ، گؤر ، قوي ، باخ ، باخ گؤرم
نمونه: گؤر نه دئييرم؟ ، باخ گؤرم هارا گئتميشدين؟
- ادات ندا : آي ، هوي ، آهاي ، هئي ، آ
نمونه: آي اينسان! تانري يا سيغين ، آ قيز آدين نه دي؟
- ادات تشبيه : كيمي ، كيمين ، تك ، تكين ، تكي ، سانكي ، اوخشار ، بنزر ، ائله بيل ، دئيه سن
نمونه: سنه اوخشار بير اوغلان ايدي ، سنين كيمين آدام تاپيلماز
- ادات شرط : سا/2 ، ايه (اگر) ، اگر
نمونه: ايه سربازليغا گئتسم ، سربازليغا گئتسم
- ادات مقصد : دوغرو ، دوز ، ساري
نمونه: دوز ائولرينه گئتديم ، باغا ساري گئتديم
- ادات همراهي : ايله ، له/2 ، لن/2
نمونه: سن ايله من گئده جه ييك ، سن ايلن من گئده جه ييك
- ادات استثناء : باشقا ، آيري ، سونرا ، اؤزگه ، سوواي
نمونه: سندن باشقا بير يولداشيم يوخ ، سندن سونرا كيميم وار؟
- ادات تأسف : حاييف ، حئييف ، حئويك ، آخئي ، آخ ، واي ، نئجه
نمونه: حئييف كي بو جمعه گلنمه يه جگم ، آخئي! دونياني آتاركن سنيلن قوجاقلاشايديم
- ادات تعجب: بوي (ميانه) ، پي (تبريز) ، وي (زنجان) ، ائ ، واي ، ماغيل ، په دده
نمونه: بوي! سن يئنه بورداسان؟ ، ماغيل گئتمه دين ميانايا؟
- ادات رضايت: آخئي ، آخئش ، جان ، به به ، اؤلمه ، وار اول ، ساغ اول ، نه دئميشم ، هابئله
نمونه: آخئش! دانشگاهدان چيخديم ، اؤلمه نه گؤزل دانيشدين
- ادات محدوديت: آنجاق ، يالنيز ، بيرجه ، تكجه ، فقط
نمونه: يالنيز بير آغاج قالدي ، تكجه بير نفر امتحان وئريب
- ادات تصديق و انكار: هه ، هن ، يوخ ، خئيير ، بلي ، دوز ، يالانسا ، اصلا ، ابدا ، توبا ، هئچ ، آهان
نمونه: يوخ گله بيلنمه رم ، يالانسا پيس گونه قالا
- ادات مكان و زمان: كيمي ، دك ، جان/2 ، جاق/2 ، چاغ ، قده ر
نمونه: ميانايا دك گئده بيلمه رم ، مياناياجاق گئده جه يم
گؤنده ر
بؤلوم لر:
تورك كيمليي