+ به يه ن
دوندورمانين تاريخي!
دوندورما، دونموش ايچيگي لرين ،گليشميشيدي!تاريخسل،قايناقلارا قوللاناراق،"ايسكندرمقدوني"،دؤرد قرن ،ميلاد دان اؤنجه،بوزلو ايله دونموش ايچيگي لره، يوخاري قاتدا،مارغي وار ايدي،باشقا قايناق لاردا، "نرون"، رومون امپراطوري62 ايل ميلاددان اؤنجه،عسگرلرين،"آپنين" داغلارينا گؤنده ريردي ،بيلسينه بوز و قار گتيره لر،سونرا بوزلاري ،شربت وباشقا ايچيگي لرله قاتاراق ايچه ردي!
ايليك دوندورما ،دوكاني!
1660اينجي ايلده،"كافه پروكوپ" ،"كولتلي" آديندا بير ايتاليالين، الي له،پاريس ده، آچيليش اولدو!
كافه پروكوبدا ،چئشيدلي ايله دادلي بوزلار ودونموش قايماق،ياپيليردي، بوندان سونرا بوزلو دسرلر،آمريكايا يول تاپديلار!
1700ايل ميلاددان سونرا،"مرينلند"ين، باشچي سي، دوندورما وباشقا ايچيگي لرله، قوناقلارين ،قارشيلاييردي.
قيفي دوندورما
بيرينجي فريزر،"اچ اچ ميلرين "الي له،جورله ندي!اما بيرينجي،قيفي دوندورماني، "ايتالو ماركوني" آديندا بير ايتاليالي ، نيويوركدا جورله دي!ايتالو ،اؤزل قاليبين1903 ده ،ثبته يئتيردي.1920دن ،ميوه و شوكولات داديندا،دوندورما،بير يئني ايش اولاراق ،ايشيق اوزو گؤردو.
دوندورمانين گيريشي ايرانا
ايلكين ايل لرده،شكر،سوت وصعلبي،دمير اوستوانه لرين، ايچينه تؤكه رك،دمير اوستوانه نين، جيوارين، بوز ودوز ايله باسديريرديلار! دوز وبوز، دوندورمانين دماسين، 20 درجه صيفردن آشاغييا دك ،يئتيشديريردي!
دوندورما جورله يين دستگاهي ، 1340 (گونش)ده ، اؤلكه ميزه، يول تاپدي! ايندي ايسه، چئشيدلي ايله دادلي، دوندورمالار هرزامان وهر فصيلده سيزين يئمه ييزاوچون حاضيردي.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
بيليم
+ به يه ن
گئنل ليك له ،،مال داوار وقوشلارين ،قاراجيگرين ،يئمه يي، وطنداشلاريميزا تووصيه اولمور!
البته بو مسئله، طبيعتده و كندلرده بئجريلن، مال داوار وقوشلار ،حاققيندا صيدق ائله مير!
دونموش ويا ايستي تويوقون، يئمه يين هئچ فرقي يوخدور!يالنيز تويوغون دري وقار جيگريين ،يئمه مه يي گركير!
قارا جيگر ودري،آنتي بيوتيك وسمي وآغير دميرلرين ساخلانج يئري اولاراق بيزيم ساغلامليغيميزا تحلوكه ساييلرلار!
آنتي بيوتيك وآغير دميرلر ايله سم لر،چوخلو يومشاق بافت لاردا يئرله شير لر.
حئيوانلارين بئيين لري ده، يومشاق وياغلي بافت لاردان ساييلير!
آنتي بيوتيكين چوخلو قاتدا بدنه گيريشي باعيث اولار، بدن آنتي بيوتيك لره دادانا(عادت)، وبدنده ائتگي سي اولمايا!بئله ليك له ،بدنده ،اولان خسته لييك لر، آنتي بيوتيك لرين قاباغيندا ديرنمك له، بدني ضعيفلنديره لر!
بير سيرا اينسانلار، جيگري ، كباب ائله مك له ،آنتي بيوتيك وسم ايله آغير دميرلرين پوزماغين دوشنورلر!اما بئلنچي دوشونجه لر، يانليش دي!يالنيز آز قاتدا، آنتي بيوتيك لرين پوزلماغين ايمكاني وار!
گؤنده ر
بؤلوم لر:
بيليم
+ به يه ن
Apple: استيو جابز،اپئل شيركتين قورجو سو لاريندان اولاراق ،سئويملي مئيوه سين،آدين يعني آلماني، شيركيتينه سئچدي !
Adobe : "جان وارناك"، Adobe شيركتين، آناقورجولاريندان ايدي، ائوين دالسيندان، كئچن ،چاي ين ،آدين شيركتينه سئچدي!
Google:گوگل ،رياضي بيليمينده بير بؤيوك آد دير!بير و 100صيفردن جورله نيب!سايت وگوگئلين آختاريش موتورون ، قورجوسو ،ايدعا ائله يير؛ گوگئلين آختاريش موتورو،بو ساييدا ايطلاعاتي(يعني بيرگوگل ايطلاعاتي) چؤزومله مه يه،ايمكاني وار!
Cisco:سان فيرانسيكو سؤزجوكون، قيسالديلميشي دير! سان فيرانسيسكو ،آمريكانين شهرلريندن دير.
HP :بو شيركتين قوروجولارين آدلاري "بيل هيولت" و "ديو پاكارد" ايدي،بونلار شيكرتلرين آدين "هيولت پاكارد" يا "پاكارد هيولت"سئچمه يينه ، پوشك آتماغا قولانيرلار، سوندا شانس "هيولت پاكارد" آدينا چيخير.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
بيليم
+ به يه ن
10دقيقه سونرا:بدنيز10 قاشيق، شكرله ،دولور!بيليرسيزمي ،بو قاتدا شكرين،يئمه يي ، ندن، اوره ييزي ،بولانديرمير!
"فسفريك اسيد"، شكرين شيرنليگين آلاراق اونون ،دادين خنثي ائله يير!
20 دقيقه سونرا:قانيزين قندي، يوخاري يه گئده رك، بيردن بيره و بير يئرده،انسولين ترشوح اولور! قانين قندي ،بو قاتدان ،يوخاري يه گئتمه مك دن ، قارا جيگر،قندي ، ياغا دؤنوشدورو(تبديل)!
40 دقيقه سونرا:"كافئين" نين ،يئترلي قدر آليمي تامام دي؛گؤزلرينيزين ببه يي(مردمك)، گئنه لير!قانيزين فيشاري يوخاري يه، گئتمك دؤنه سينده دير!
آغ جيگر ،قندي ،قانيزين آخيمينا، گؤندرمك له ،بو دورمون جاوابين وئرير!يوخولولوق حيسين، قارشي سين آلماق اوچون، بئيين نين "آدونوزين" آليجي لاري(گيرنده) بلوكه اولور!
45 دقيقه سونرا: "دوپامين" نين ،ترشوحو چوخالير!بئيين ده ، قوندورما شنكليك بؤلوم لري،هوسله نيرلر(تحريك اولور)!هئرويين ده ،بئلنچي ،مكانيسم له، قوندرماشنكليك تؤره دير!
60 دقيقه سونرا:نوشابه نين، اسيد فسفريكي،كيچيك باغيرساقدا، كلسيوم ومنيزيوما ياپيشاراق،بدنين ياناجاغي(سوخت وساز) آرتير!قند وقوندرما شيرينلنديرنلرين يوخاري قاتدا اولماغي ،كلسيومو، ادرار يولو ايله، بوشالتماغينا باعيث اولور!
بيراز سونرا:كافئين، ادرارگتيرن، داوانين اويناميندا ، اوينايير!كلسيوم ومنيزومو كي قرار ايدي،بدنه آلينا،ادرار ،يولو ايله
بدندن چيخير!بدن بئلنچي دورمودا داها چوخ ،"سو" و "سوديوم" الدن وئرير!
بير سوره سونرا:ياواش ياواش ،بدنيزده يارانان ، قالماقال آزالاجاق!اولام(نوبت)قندين ائنمه يينه يئتيشير!
بو دورومدا، حساس اولجاقسيز ويا يورغون ايله حالسيز!ايندي،سويي كئ ،نوشابه يولو ايله بدنيزه يول تاپميشدي بدندن، بوشالاجاق (دفع اولاجاق)!
نئچه ساعات سونرا ،كافئين نين ايزي ، پوزولاجاق! ويئني دن ،نوشابه هوسي ائله يه جك سيز!!
گؤنده ر
بؤلوم لر:
بيليم
+ به يه ن
ساريمساق و سوغان ،قوخولو و گوگرد لي ،قاتقي لار ايله دولو اولاراق! آغيزين پيس ايله چيركين قوخوسونا باعيث اولورلار!
بير
سيرا انسان لار بئله سانيرلاركي؛يئمك لرين تيكه سي ،ديش لرين آراسيندا
قالماق ايله پيس قوخو تؤره نير ؛اما بير يانليش سانيماق دير! يعني بير ساده
ديش فيرچالاماق ايله پيس قوخولاري پوزماق اولماز.
قوخولو
ياغلار ،قانا آلينارلار(جذب مي شود) وبدنين تام بؤلوملرينه آخارلار! بو
پيس قوخولو ياغلارين آخيشي، آغ جيگري ده (ريه) ،شاميل اولور!بئله ليك له،
بو موادلار، سيزين بدنيزدن، چيخمايانادك،نفسيز قوخولو اولاجاق!!
گؤنده ر
بؤلوم لر:
+ به يه ن
با قلم مي توان چهره زيباي ترك، اندام قدرتمند او، لباس پرزرق و برقش، رفتار ظريف او، خنده پر وقارش و نيز غرش همچون شير وي را ترسيم نمود. ولـي ترسيم اصالت يك تــرك غير ممكن مي باشد. اين اصالت مانند نور ماه قابل ديدن است ولي قابل ترسيم نيست
مورخ آلماني Hammer:
تاريخ از ترك ها چيزهاي زيادي ياد گرفته است. آثار زيادي از ترك ها به جاي مانده است كه هر كدام زينت مدنيت انساني محسوب ميگردند.
فرمانده روس Charnayev:
ترك ها علاوه بر جسارت بيكران خود صاحب نبوغ اراده شكني مي باشند. ترك ها با اين نبوغ فتوحات خود را انجام داده، مدنيت ها تشكيل داده و به تاريخ بشريت خدمت نموده اند. در اصل بدون چنين نبوغي حكمراني بر نصف اروپا براي قرن ها امكانپذير نبود.
ناپلئون بناپارت Napoleon Bonaparte:
عظمت انسان ها از دو عامل نشات مي گيرد: جسارت مردان و نجابت زنان. در كنار اين دو عامل عنصر ديگري است كه انسان را به عظمت واقعي مي رساند و آن عشق به وطن و عدم ترديد در فدا نمودن جان در راه وطن مي باشد. ترك ها داراي تمامي اين عناصر بوده و به همين دليل است كه شما مي توانيد يك ترك را بكشيد ولي هرگز نمي توانيد وي را شكست دهيد.
ژنرال پروس-آلمان Helmuth Karl Bernhard von Moltke:
ترك ها نمونه بارز يك ملت جنگجو مي باشند. ترك ها چنان با سلاح آشنا هستند كه يك كشاورز با داس و يك كاتب با قلم. ترك ها چنان مي نشينند كه انگار بر روي اسب هستند و چنان قدم بر مي دارند كه انگار در حال شناسايي دشمن هستند
گؤنده ر
بؤلوم لر:
+ به يه ن
امروزه در سرزمين پهناور غربي سين جيانگ در هر نقطه قرقيزي نشين صداي سرود " ماناس" به گوش مي رسد . در كشورهاي خارجي مانند روسيه و قرقيزستان ، تاجسكستان و ازبكستان تاريخ پژوهش و تحقيق درباره ماناس بسيار طولاني است و بسياري از تاريخدانان جهان در خصوص اين حماسه دست به تحقيقاتي زده اند . طولي نكشيد كه قطعات ماناس به زبان هاي چيني، انگليسي ، روسي،فرانسوي ، آلماني و ژاپني و غيره ترجمه شد . لكن اكنون چاپ ونشر ماناس بطور كامل هم به زبان قرقيزي با همت آقاي جوسوپو در محافل حماسه شناسان جهان ايجاد كرده است .
آنچه شايان است ذكر شود اينكه اين رزمنامه براي پژوهش تاريخ قرقيز و تاريخ مبادله ملل آسياي ميانه نقش مهمي ايفا خواهد كرد و همين امر باعث مي شود تا نقش مهم آن بيش از پيش براي جهان و جهانيان آشكار گردد.
"جوسوپو "امسال 87سال دارد ، وي در دهكده اي كوچك در شهرستان" آهاچي" منطقه خودمختار سين جيانگ به دنيا آمد . از دوران كودكي جوسوپو تحت تاثير فرهنگ مردمي و باستاني ملت قرقيزقرار گرفت . جوسوپو از هشت سالگي خواندن "ماناس" به زبان قرقيزي را آموخت . تا اينكه در 17سالگي توانست بسياري از قطعات ماناس را بطور متوالي بخواند. ليكن ملت قرقيز چين برطبق فرمان نياكان متعقد است كه ماناس كتابي مقدس است و هيچ كسي تا قبل از 40 سالي نمي تواند آشكارا و در هر محلي اين شعار حماسي را بخواند .
در غير اين صورت بلايا و حوادث ناگواري روبرو خواهد شد . جوسوپو آرام و به سرعت و با رنج و مشقت فراوان به كار خود ادامه داد و انتظار داشت كه بتواند بزودي براي هم ولايتي هاي خود ماناس را قرائت كند . روزي كه جوسوپو سالها در انتظار آن بود فرا رسيد ، سال 1958ميلاد جوسوپو 40ساله بود و توانست براي اولين بار عينا اشعار ماناس را براي مردم بخواند . مردم قرقيز از نقاط مختلف براي شنيدن سرود جوسوپو سوار بر اسب به گرد يكديگر جمع شدند. چه آنكه جوسوپو با قلبي مملو از احساسات اين سرود را مي خواند و مردم همگي اعتقاد داشتند كه شنيدن سرود جوسوپو از بهترين لذتهاي هنري است . جوسوپو آنقدر با مهارت ماناس را مي سرود كه توجه محافل حماسي و حماسه شناسان چين را به خود جلب كرد. اما آنچه شايسته در ذكر است اينكه در چند قرن اخير ،ناشران ماناس از كشورهايي مانند چين ؛ قزاقستان ، قرقيزستان ، تركيه ،هند و غيره تمايل داشتند ماناس را بطور كتابي كامل در آورند . اما اين آرزو تا مدتهاي طولاني محقق نشد .
جوسوپو از بهار تا پاييز ، از زمستان تا تابستان ماناس را خوانده و خواند. به گونه اي كه گاهي اوقات براي سرودن فصول حماسي شبانه روز مي خواند و آنان كه مسئول نت برداري بودند ، شيفت به شيفت كار خود را ادامه مي دادند . تا اينكه سرانجام جوسوپو بطور متوالي و با تلاش بيش از 1300روز و تا مارس سال 1983ميلادي توانست تمامي ماناس را بخواند . بد نيست بدانيد كه كتاب حماسي ماناس 14برابر حماسه "هومر" و مشتمل بر واژه هاي بسياري است . به همين سبب كار منظم و بررسي واژه هاي كتاب حماسي ماناس خيلي پيچيده و مشكل بود. تا اينكه در اواخر سال 1995 ميلادي اشعار حماسي ماناس به زبان قرقيزي در 8قسمت و 18جلد چاپ و نشر شد .
آري دست آورد جوسوپو توجه محافل حماسي و حماسه شناسان جهان را جلب كردو سال 1995 در جشنواره بزرگداشت هزارمين سالگشت ظهور ماناس در قرقيزستان مورد احترام و ستايش قرار گرفت و در سال 1997 قرقيزستان عنوان "هنرپيشه خلق" يعني بالاترين عنوان افتخاري اين جمهوري را به جوسوپو اعطا كرد .
اكنون جوسوپو ريييس افتخاري فدراسيون ادب و هنر منطقه خودمختار ايغور سين جيانگ و محقق عالي انجمن پژوهش ماناس چين است ، او اظهار اميدواري مي كند كه روزي فرا رسيد كه فيلم ها يا سريالهايي از روي حماسه ماناس تهيه شود تا مردم بيشتر با فرهنگ ملت قرقيز آشنا شوند . در چهل و نهمين جلسه مجمع عمومى سازمان ملل متحد، سال 1995.م. بنام سال «ماناس» نامگذارى شد. در اين سال جشن با شكوهى با مساعدت يونسكو برگزار گرديد.
گؤنده ر
بؤلوم لر:
+ به يه ن
دورنا گيبي گلي يوروم ياز ايله
جوان كؤلوم دينه ر كمان ساز ايله
گل گؤنلومو باهار ائله ياز ائله
قاچما ياريم،قاچما ياريم مندن
ائتمه يار هار مني هار مني هار مني
اون دا دئدي يار سني يار سني يار سني
سنسيز دونيا گؤزلريمده قارالار
سرد باخيشين اوره گيمي يارالار
يار كوسنده يار كؤنلومو يارالار
قارا گؤزلر قاش آلتيندان سوزولر
كيرپيك لر ده سيرا سيرا دوزولر
باشي چكن مجنون مجنون ائلر ئوز ائلر
گؤنده ر
بؤلوم لر:
+ به يه ن
بير جوجوق ايديم يئره گومديلار سني
حياتا قانادسيز آتديلار مني
باخ نئجه پوزولوب عمرين گلشني
حيات سن سيز منه زنداندير آنا!
قوينوندا بسله نر گوزل ديلكلر
لاييقدير سجده يه سنه ملكلر
نرده سن، گوزلريم هپ سني بكلر
باخ اولادين ناسيل گرياندير آنا!
سن بير گونش ايدين، دوغدوندا باتدين
يازيق اولاديني غملره آتدين
بير جواب وئر، هانكي مرادا چاتدين
تورپاقلاردا نئچه زماندير آنا!؟
بير آه چكسم سنسيز قوپمازمي طوفان؟
عزيزيم آنا جان، گوزوم آنا جان
يوموق گوزلريني آچ دابير اويان
ايندي زمان باشقا زماندير آنا!
ييخيليب پايينه اولمك ايسته رم
آناليق مهريني گورمك ايسته رم
سني گورمك ايچون اولمك ايسته رم
تسلليم آه ايله فغاندير آنا!
گؤنده ر
بؤلوم لر:
+ به يه ن
قوجا قارتال نه گزيرسن
داغلار قوينوندا قوينوندا؟
بالا گوردوم آناسينين
آغلار قوينوندا قوينوندا
نييه قلبين قاراليب دير؟
گول اوستونو خار آليب دير
گؤنده ر
بؤلوم لر: