vatanim tam azerbaycan galacak kandim garajehgayeh
قراجه قيه
تاريخ : سه شنبه 24 بهمن 1391 | یازار : تانري و توپراغيني سون بيري
+ به يه ن

ضمير در زبان تركي

ضمير با جانشين شدن به جاي اسم ، نقش اسم را در جمله بازي مي كند و تمام حالات شش گانه اسم را كه قبلاً گفته ايم ، به خود مي گيرد.
ضماير در شش نوع مختلف تعريف مي شوند كه عبارتند از:
1 ـ ضماير شخصي 2 ـ ضماير اشاره 3 ـ ضماير ملكي متصل 4 ـ ضماير ملكي منفصل 5 ـ ضماير تأكيدي 6 ـ ضماير مبهم 7 ـ ضماير استفهام

تمام ضماير در دو حالت فرد و جمع براي اول شخص ، دوم شخص و سوم شخص اطلاق مي گردند. حال به تفكيك به هر كدام از اين ضماير اشاره مي كنيم:
1 ـ ضماير شخصي
من (بن) بيز
سن سيز
او/ اول اونلار
• ضمير شخصي اول شخص مفرد بصورت «من» استفاده مي شود كه صورت كهن آن در تركي «بن» مي باشد و به خاطر قرابت مخرج به «من» تبديل شده است. با پيوند نشانه جمع قديمي «يز» به انتهاي اين ضمير بصورت «بنيز» به ضمير اول شخص جمع مي رسيم كه صورت ساده آن «بيز» است. اتفاقاً «سن» هم با همين قاعده به «سنيز» تبديل مي شود.
• ضمير سوم شخص مفرد «او» داراي صورت قديمي تر «اول» است كه اكنون تنها در ادبيات مكتوب مي توان آنرا ديد. اين ضمير بصورتهاي شو/شول هم كاربرد داشته و دارد.
• اين ضماير مانند اسم ، حالات شش گانه آنرا هم به خود مي گيرد. مانند: من ، مندن ، منه ، منده ، مني ، منيم
• اين ضماير پيوندپذير هم هستند. مانند: من ، منسيز ، منجه

2 ـ ضماير اشاره
بو (اين) بونلار (اينها)
شو (اين) شونلار (اينها)
او (آن) اونلار (آنها)
• ضمير اشاره «شو» براي نشان دادن اشاره اي بين اين و آن است (يعني حالت متوسط) اما معناي نزديكي نيز از آن استنباط مي شود. اكنون جز در تركي استانبولي استفاده نمي شود.
• ضمير اشاره «او» كه بصورتهاي «او ، اول ، آن» استفاده مي شود ، داراي صورت كهن «آن» است. مثلاً آنلار به معناي آنها مي باشد. بعداً اين ضمير به «اونلار» و در محاوره به «اولار» تبديل شده است.
• اين ضماير مانند اسم ، حالات شش گانه آنرا هم به خود مي گيرد. مانند: اونلار ، اونلاردان ، اونلارا ، اونلاردا ، اونلاري ، اونلارين
• اين ضماير پيوندپذير هم هستند. مانند: اونلار ، اونلارسيز ، اونلارجا

3 ـ ضماير ملكي متصل
اين ضماير به اسم مي چسبند و عبارتند از:
م ميز
ن نيز
ي لاري
براي نمونه براي اسمهاي «آنا ، كيتاب» داريم:
آنام ، آنان ، آناسي ـ آناميز ، آنانيز (آناز) ، آنالاري
كيتابيم ، كيتابين ، كيتابي ـ كيتابيميز ، كيتابينيز ، كيتابلاري
• اگر حرف آخر اسم صدادار باشد ، در سوم شخص مفرد از يك حرف كمكي سين كمك مي گيريم و مانند مثال فوق بجاي آنايي مي گوئيم: آناسي
• اگر حرف آخر اسم صدادار نباشد ، براي رواني اداي كلمه از صداهاي ي/4 كمك مي گيريم. مانند مثال فوق براي كتاب.

4 ـ ضماير ملكي منفصل
اين ضماير مستقل از اسم هستند و بصورت «ضمير شخصي+ضمير ملكي متصل + كي» درست مي شوند. مانند: من + يم + كي كه مي شود: منيمكي.
منيمكي بيزيمكي
سنينكي سيزينكي
اونونكو اونلارينكي

5 ـ ضماير تأكيدي
ضماير تأكيدي با وجود فاعل بر او تأكيد مي كنند. اين ضمير در تركي كهن «كند» بود كه در تركي كنوني آذربايجان «اؤز» و گاهي «بيله» جاي آنرا گرفته است:
كنديم كنديميز
كندين كندينيز
كندي كنديلري

اؤزوم اؤزوموز
اؤزون اؤزونوز
اؤزو اؤزلري

بيلم بيله ميز
بيلن بيله نيز
بيله سي بيله لري
• اين ضماير نيز مانند ديگر ضماير ، حالات شش گانه اسم را به خود مي گيرند. مانند: اؤزوم ، اؤزومدن ، اؤزومه ، اؤزومده ، اؤزومو ، اؤزومون

6 ـ ضماير مبهم
اين ضماير جانشين اسم شده و يك نوع معناي ابهام را مي رسانند. تنوع آنها زياد است اما براي نمونه مي توان به موارد زير اشاره كرد:
كيم: كيم ، كيمي ، كيميسي ، كيمسه ، كيم ايسه ، هر كيم ، هئچ كيم
بير: بيري ، بيريسي ، هر بيريسي ، هئچ بيريسي ، هر بير ، هئچ بير
نه: نه ، نه يه ، نه يي ، نه دن
به همين ترتيب قاباقكي ، دوننكي ، آيري ، آيريسي ، باشقاسي ، اؤزگه و ... .

7 ـ ضماير استفهام
اين ضماير با سئوال ، هويت اسم را مشخص مي كنند. عمده ترين آن عبارتند از: كيم ، نه ، نه يه ، هارا ، هاچان ، هانسي ، هانكي.


گؤنده ر 100 درجه کلوب دات کام گؤنده ر     بؤلوم لر: تورك كيمليي
آرشیو
سون یازی لار
یولداش لار
سایغاج
ایندی بلاق دا : نفر
بوگونون گؤروشو : نفر
دونه نین گؤروشو : نفر
بوتون گؤروش لر : نفر
بو آیین گؤروشو : نفر
باخیش لار :
یازی لار :
یئنیله مه چاغی :